Constitución Española del 78. Rasgos Esenciales.

La Constitución, en cualquier Estado, es la norma suprema del ordenamiento jurídico interno. Y enmarca la totalidad del juego político. No es posible sustraerse a su fuerza imperativa. A mayores establece su propio procedimiento de reforma. Sólo por esa vía se pueden abrir nuevas opciones no previstas en su parte dispositiva. En el caso español hay un órgano que la interpreta, el Tribunal Constitucional.

Pero dicho lo anterior nada obsta para su glosa crítica o simple comentario. Cabe una hermenéutica constitucional y no sólo técnica sino otra más interesante, hermenéutica histórica en cuanto genealogía y contexto. Podríamos ahora pasarnos un buen rato citando artículos, concordancia y citando desarrollos legislativos previstos y su rango. Y tal vez no resultara demasiado útil al propósito de estas líneas. No obstante no hay porque rehuir alguna mención sumaria a sus contenidos.

 En derecho político se acostumbra a distinguir entre parte orgánica y parte dogmática en una constitución. La parte orgánica la integran aquellos artículos que disponen la arquitectura política y la relación entre órganos e instituciones del Estado ( Jefatura del Estado, poder legislativo, judicial, ejecutivo, Tribunal Constitucional, CCAA ). La parte dogmática la integran aquellos artículos que regulan los derechos y libertades de las personas físicas.

La vigente CE/78 fuera de su parte dispositiva o articulado recoge un preámbulo axiológico. Básicamente el texto constitucional se organiza en 169 artículos agrupados en un título preliminar y diez títulos más. El título décimo se consagra a la reforma de la propia constitución, en atención a su procedimiento de reforma es calificada de rígida o hiperrígida. En resumen la vigente constitución es un texto, codificado, con remisiones para su principal desarrollo a leyes de mayoría cualificada, denominadas leyes orgánicas, entre éstas los Estatutos de Autonomía. Por el número de sus artículos se denomina extensa, prolija e hiperrígida por su procedimiento de reforma como señalábamos anteriormente, expesando así sus rasgos más generales. 

Entrando un poco más en detalle, en el título preliminar se proclama la indisoluble unidad de la nación española y se hace garante a las FFAA, ejército, de su mantenimiento. Reseñar aquí la especial protección del título preliminar en cuanto a su reforma, igualmente respecto del título segundo referente a la monarquía. Ya con estos mínimos apuntes puede colegirse o cuando menos intuirse qué pretende preservar la constitución y a qué precio político, dos cuestiones esenciales, la monarquía y la unidad del estado, elementos de la parte orgánica. 

Resaltar que derechos sociales y libertades públicas, más aún los primeros, integrados en la parte dogmática, gozan de un nivel mucho menor de protección, resultando más bien orientativos cuando no meramente retóricos, lo cual hace quebrar en alguna medida la legitimidad de la constitución al no balancear lo exigible para la parte orgánica con lo que resulta para la parte dogmática.

 Quedan para la reflexión del lector y para el debate político estas cuestiones. 

De Seixas a Bieito Santos

Como xa temos contado no mes de febreiro do ano de 1975 o Ministerio de Educación y Ciencia, rexentado polo fantoche fascistoide esotérico, afeccionado á Orde Templaria, Cruz Martínez Esteruelas, tiña acordado o peche gubernativo do noso instituto con carácter inicialmente indefinido e  ordenando sancións que deron en algún de nos expedientados. 

O alumnado mantivémonos agrupados e movilizados, mesmo tentando non deixar os estudos, e procurando algúns locais onde impartir clases en apoio mutuo, de xeito que os alumnos máis avantaxados axudaran aos que máis o precisaran.

 Aí topamos con Cáritas Diocesana, pondo ao noso dispor algún local. Coido recordar que ao frente de Cáritas atopábase Juanita Calvo, en expresión do noso profesor de relixión no Instituto, P. Ubeira. O cura Pepe Ubeira falaba galego nas clases, fumaba celtas sen filtro e gastaba pantalóns vaqueiros destinguidos ou gastados. Unha filla desta Juanita Calvo era condicípula nosa e compañeira de clase, cáseque de pupitre, moi bonita loira-pecosa e combativa cun sorriso engaiolante, doce,  por nome Ximena P. Calvo. Asimesmo foran cedidos algúns locais parroquiais, entre eles un da Colexiata e Concatedral de Santa María, no Casco Vello. Dos locais de Cáritas lembro un nas Camelias, onde coincidira, ao marxe destes feitos, coa cantora Pilocha, a do alecrín dourado. 

Naquelas datas acudíamos aos estudos de Radio Popular, cadena COPE, pertencente á Conferencia Episcopal, na Rúa do Príncipe. Alí eramos atendidos con gran deferencia, máxime atendendo a consideración das nosas idades adolescentes, ofrecendo as novas relativas a situación escolar e gubernativa do noso centro ( Santa Irene, trasladado a Coia, actual Alexandre Bóveda). Non esquezo os nomes de Xerardo Rodríguez, Víctor Freixanes, Maria Xosé Porteiro, Xosé María Palmeiro, que solícitos acudían a recibirnos. Coido que atopábase de director o abulense e vigués de vocación , Xerardo González Martín, tamén paréceme recordar a Queca Merino, embarcados todos nalgún momento que non preciso no magazine informativo chamado Jaque a la Actualidad. 

O peche gubernativo do instituto Santa Irene en Coia que se pretendía indefinido pola administración levantouse ás dúas semana, máis ou menos. Nembargantes, descoñecíamos a previsión deste feito un tanto continxente e se foi así, estou certo, deuse como consecuencia de manter a unión e a movilización nas rúas, acudindo nalgunha ocasión ás portas do instituto. 

Mentres transcurrían estas xornadas estreitábase a represión. Así fomos dar co grupo de xesuitas do padre Seixas Subirats, na Residencia dos Apóstolos, Rúa Marqués de Valadares. Exposta a situación de algúns de nós, Seixas procurounos unha cita no despacho do avogado Alfonso Álvarez Gándara na rúa por aqueles días aínda rotulado co no nome do falanxista José Antonio. Pesia sermos menores de idade ficou á espreita do devir dos acontecementos que no meu caso, como xa contara, deu na comisaría de Taboada Leal y despois na miña presenza en París para finais de verán dese ano 75.

Daquel grupo de xesuítas destacaba o cura obreiro Bieito Santos, con que teño a honra de tratar nestes días en que escribo desde hai unha ducia de anos ao meu retorno dun periplo de case tres lustros fora da miña querida cidade natal.

 Bieito Santos inserido de cheo no movemento dos curas obreiros e na HOAC e polo tanto no MO residiu durante anos con outros curas obreiros no bairro das Flores en Teis. O réxime de Franco habilitou unha cadea denominada concordataria, polo concordato entre Franco e o Vaticano, en Zamora. Por alí pasaron curas obreiros e outros membros do clero desafectos ao réxime. Entre outros, o catalá Xirinacs ou os vascos Jon Etxabe, Tasio Erkicia e así unhas cantas ducias deles máis. Tamén lembramos ao cura obreiro vasco Periko Solabarría ou o xesuíta, procesado e condeado no sumario 1001 por pertenza as CCOO, Paco García-Salve. Nese tempo o bispo vasco Añoveros fora invitado a saír de España por unha homilía lida na diócese de Bilbo cun avión en Barajas ao seu dispor, cortesía caudillesca. Os oficios de Paulo Sexto frearon en seco esta operación.

 No caso galego a policía española entrara e rexistrara a casa do bispo de Mondoñedo-Ferrol Monseñor Arauxo. Un sector da Igrexa Galega estaba en pé con dignidade da banda correcta da historia. Xa temos recordado as visitas ás monxas da libraría San Pablo en Marqués de Valadares en Vigo, aí mercara O Cancioneiro de Pero Meogo, de Ferrín ou Historia do Dogma de H. Rondé. Lembramos tamén ás monxas da Praza Roxa de Compostela, que nos acolleron. Hai moito máis. 

Eu quero concluir eiquí coa figura viva do Bieito Santos, epítome de RESISTENCIA nos anos escuros e aínda hoxe, na dupla ladeira da defensa dos dereitos obreiros e a prol dos dereitos lingüísticos dos falantes galegos tamén na liturxia. O Bieito Santos recolle e mantén o facho de Seixas. 

A Taberna da Viuda e a Transición

Teño falado e tamén escrito dabondo, mais nunca será suficiente, da Taberna A Viuda. Polos anos vinte abre as suas portas na Travesía da Aurora, ao carón da Porta do Sol, co nome de Casa Toribio, orixinario éste de Sanzoles, provincia de Zamora, segundo me contara, precisamente para unhas memorias, como é no presente caso, Adolfo Lareo Sánchez. Na Viuda entrei por primeira ves sendo neno da man do meu pai, coma na Chata, La Cueva, Elixio, na de Armando, O Carballeda, O Mosquito, O Cotorro e tantos outros. 

Xa nos tempos do instituto a finais do 73 ata comezos do verán do 75 paro de motu proprio. Tempos de ruar polos viños na Rúa Real e aledaños de San Vicente, Chao, as baiucas dos peiraos. Nomes senlleiros, O Porco, Casa Sánchez, A Preciosa, O Rápido, A Guinda, As Chavolas, Gazpara, A Mina, Bar Novo e un sin fin deles. 

Pero A Taberna A Viuda fixémola nosa. 

Nos días que empezabamos a trasegar na Viuda foron os mesmos nos que nos aventurabamos no Laurel, no que traballou Xosé Humberto Baena, ou no Cervexería Joaquín nas Avenidas ou no Eusko na Gamboa. Viño e cervexa eran as bebidas máis consumidas. Eu sempre preferin os tintos e a cervexa preta de barril, acompañada de olivas aliñadas tamén pretas. Neses espazos xeneraronse complicidades e teceronse alianzas de clandestinidade contra a ditadura franquista, había alentos de loita, albiscábanse os trazos da Transición. 

Polas cuadrículas e enlousados do bairro vello e mariñeiro chantábase a bandeira da Resistencia. Advertencia : non todos os que din que eran estaban nen vendimar per se era militar. 

Pasamos un paréntese de finais do 75 ao comezo do segundo cuadrimestre do 76, baixo os efectos do shock dos asasinados de Vitoria " Vitoria, hermanos, no os olvidamos". Saltos na Porta do Sol, coa gristapo mallando, entradas e saídas rápidas da Viuda á Porta do Sol e da Porta do Sol, cunha rima de paus, á Viuda:

" Na Porta, na Porta, na Porta do Sol, estaban os grises sembrando o terror", cantábase co son da música dunha cantiga de María Ostiz, Na Beira do Mar. E continuaba, parodiando a Beiriña: 

" Cinco santidos temos e os cinco necesitamos, 

Pero os cinco perdemos cando nos manifestamos" 

Taberna A Viuda foi crisol das numerosas tendencias da oposición popular ao franquismo. Arredor daquela mesa redonda, fraternal e solidaria, non recordo se fora Paco Rodesca quen escribira, coa xerra do Condado, bo guerrilleiro contra a tristura tirana, cantaba A Roda, concitábanse emocións do común dos bairros e parroquias viguesas.

 Convoco na lembranza a Ramón González Costas, o saudoso Moncho de Barreras, a Manolo Vilaboa, Manolo Faro, que dera en traballar tralo seu despedimento no FdV, no xornal que fora de Portela Valladares incautado polo Movimiento, El Pueblo Gallego. Tamén o traballador represaliado de Vulcano, Urbano Medrano e a sua compañeira Teresa, o pintor Xosé Lodeiro, moi frecuentador do local, un día trouxo e amosounos un retrato de Abelardo Collazo, que cedera á ACPGA para unha poxa en favor dos presos políticos. Nas paredes cadros de Sucasas, Tomé, Guillermo Monroy, Lodeiro, Mantecón, Xosé Guillermo e outros, á entrada á dereita un retrato de doña Amparo, A Viuda, de Antonio Palacios. 

Topamos aos irmáns Arturo e Fernando Rosendo, aos Vaamonde, Senén o máis habitual, Carlos Meixide, Gonzalo Álvarez García Papi, Euloxio Baba, Xulio de ASCON e Olga, Mario Granell, a sua muller Oliva e a sua filla Cachi na compaña de Isabel Ferreiro, Fernando Ferrovello, o avogado Julio Platero, Henrique Manuel Arcos Conde, Cucho, o avogado Sanxoas, Paco la Vieja, O Demo e incontables máis. 

Con motivo da política criminal da primeira ministra británica M. Thatcher contra os militantes republicanos irlandeses Bobby Sands e os seus compañeiros do IRA provisional, seguidores do exemplo de James Connoly, e a morte por folga de fame de Sands, alguén trouxera unha bandeira republicana irlandesa e outra galega na hora dos viños vespertinos, saímos para a Porta do Sol onda se atopaban outros compañeiros e o corte de tráfico xerará un atasco fenomenal entre berros saídos das nosas gorxas, de solidariedade Galiza con Irlanda. Así outras veces, por causas xustas, Euskadi, etc. A Viuda ten sido desaloxada a porrazos e mesmo Fito, Adolfo Lareo, citado a declarar na comisaría de Taboada Leal, caso único, penso, nas tabernas do centro de Vigo. 

Chega o 23 de Febreiro de 1981, o golpe de Tejero. Para quen recorde, as paredes da Viuda estaban tapizadas por centos de pegatinas de colectivos, reivindicacións, loitas populares e partidos da esquerda do máis diverso. Na noite do 23 ao 24, durante a ocupación do Congreso dos Deputados unhas mans invisibeis fixeran desaparecer aquel museu da Transición que testemuñaba o valor referencial que tiver A Viuda nesa xeira histórica de pegada indeleble e que xustifica o encabezamento destas liñas. 

De remate o noso recordo afectuoso para Maruxa, Fito e os seus fillos, Fito, Jaime e Miguel. Tamén para Concha de Teis. 

Mágoa a desaparición do vello inmoble de El Pueblo Gallego e do baixo do noso recordo mais a loita continúa. 

A esquerda da esquerda na Galiza da Transición

Dos partidos da Transición na Galiza, polos anos setenta, á esquerda do PCG, o Movemento Comunista de Galicia ( MCG) representa un caso singular é destacable por variados motivos que sucintamente vou  enumerar decontado: 

1.Ainda que pareza anecdótico, pola visibilidade, calidade e imaxinación na confección e exhibición da sua propaganda ( AXITPROP). No caso puntual de Vigo destaca a figura no aparello de propaganda do retornado de Venezuela, o amigo Gonzalo Álvarez- Lago García-Teixeiro, onda segundo él mesmo me contara aprendera algunhas técnicas e recursos na sua militancia no MIR (  Movimento de Izquierda Revolucionaria ). Unhas pancartas colgantes do MC obtiveran moita sona igual que algunhas tipografías e técnicas de impresión. Tamén no muralismo o MC deixou pegada en moitos de nós. O GALICIA EN LOITA foi o órgano central de expresión do MCG.

 2. Os do MC foron pioneiros na formulación e organización do feminismo e dos dereitos sexuais e reprodutivos das mulleres e dos seus dereitos civís, destacando Carmen  Santos Castroviejo neses movementos. 

3. Igualmente estiveron á vangarda da loita pola despenalización da homosexualidade. No caso da cidade de Vigo (  X. Mañón e outros ) alentaron a primeira manifa na Galiza no ano 1981 que tiver a sua conclusión nun acto festivo e reivindicativo á tardiña no auditorio do Parque de Castrelos. 

4. Axiña asumiron a cuestión nacional galega na sua verquente soberanista integrándose no tempo da chamada transición na plataforma rupturista de hexemonía nacionalista denominada Consello de Forzas Políticas Galegas. O MC foi quizais o partido non expresamente nacionalista que máis cabalmente, non declamatoriamente, ergueu a bandeira da autodeterminación, mesmo en tempo anterior á preautonomía, cando outros na esquerda mostrábanse vacilantes. Cos anos un dirixente seu, Xesús Veiga, sería deputado no Parlamento Galego polo BNG ( Bloque Nacionalista Galego). 

5. No eido sindical os militantes do MC estaban afiliados ao sector crítico das CC OO. No asteleiro Barreras de Vigo cremos recordar un sindicalista desta corrente de certo relevo chamado Antón. 

6. O MC contou cunha organización xuvenil moi activa e bastante nutrida denominada MGR ( Mocidade Galega Revolucionaria). 

7. Tamén noutros movemento, ecoloxía ( A. Masa e outros), nos movementos estudantís universitario e de ensino medio incidiron de xeito notable. Xa lembramos a C. Santos Castroviejo ou Suso Veiga, tamén en medias no caso vigués que coñecemos directamente recordamos a Adolfo Telmo, Lidia ou Javier Lamoso no Instituto de Santa Irene en  Coia ou Pedrosa no instituto do Calvario nos conflictos dos anos 73-74 e 74-75. 

Estes apontamentos teñen obviamente carácter divulgativo e non pretenden aprofundar senón salientar o papel dun partido, que por aquela tiñamos por maoísta, coma unha forza anovadora cunha implantación significativa e dirección estratéxica, tamén cun destaque na formación interna da sua membresía. Un dos seus cadernos de formación recollía un debate entre Ernst Mandel e Paul Swezy.

 Cos anos tería lugar un achegamento coa trotsquista LCR ( LIGA COMUNISTA REVOLUCIONARIA) dando na constitución do colectivo INZAR, integrado no BNG. 

Un Tranvía llamado Vigo

Debo avanzar que aquel día que presencié la procesión fúnebre de los Tranvías por el Paseo de Alfonso, día de año viejo de 1968, tenía cumplidos 10 años. Si echamos la cuenta desde 1914 el tranvía había visto crecer Vigo a través del siglo. Fue testigo, pero sobre todo agente, de la enorme transformación de poco más de una villa en un Gran Vigo, como dice Salvador Beloso Arenosa en el título que campea en la portada de su libro editado este 2025 por Ediciones Agoeiro, en la que lleva publicados dos libros más. Uno sobre las tabernas de Vigo, otro  a modo de dietario sobre la fase dura, la más aguda, del confinamento de la pandemia COVI. Otro más, publicado en la Editorial Rinoceronte, de memorias sobre el instituto Santa Irene de Vigo. En total cuatro libros, tres de temática viguesa.

 El trajín de los Tranvías, con su sonoridad tan característica, su estampa inolvidable ilustrando la cotidianeidad forman parte del archivo sonoro y visual de las vidas de aquellos que los conocimos en marcha, creando texturas nostálgicas imprescriptibles, empaquetadas en el cofre de la memoria. Extraerlos, diseccionarlos, describirlos en tarjetas, fichas técnicas, tarea estéril que no importa a quienes conocimos el Vigo del Tranvía.

 Pero no todo ha de ser nostalgia, emoción para algunos desechable o cuando menos vituperable. 

También tienen cabida asuntos más turbios y de esa turbidez emanan efluvios de sordidez de la alianza de política y negocio, de luchas intestinas entre las oligarquías locales, los Valcárcel ( Tranvías y Panificadora) y los Portanet, quienes detentaban la Alcaldía al amparo del poder político de las élites del desarrollismo franquista ( a la sombra de el Pardo, Camilo Alonso Vega...) El libro de Salvador Beloso no mete el cuchillo en la herida, es discreto en estas cuestiones, pero la herida aún supura para algunos de los escaso supervivientes de aquellos días o sus herederos. La empresa Tranvías Eléctricos de Vigo aún siga viva mercantil y empresarialmente con la explotación de algunos parkings en Vigo. Las instalaciones de la Panificadora, entre la Rúa de Santiago, Falperra y Cachamuiña son un buque de gran tonelaje varado frente a la bahía viguesa, inquiriéndonos e instando a que bajemos a sus bodegas y exhumemos sus reliquias al oreo público. 

Otro dilema o debate acerca del supuesto progreso que representaba el autobús urbano frente al tranvia eléctrico, un debate para memos, desmentido por el hecho de la llegada de unos hermosos autobuses londinenses rojos de dos pisos, que desembarcaron en el puerto vigués, bien lo recordamos, que no llegaron a entrar en funcionamiento y que combinados con la preservación de algunas líneas de los Tranvías ( por ejemplo, la línea a Bayona, que en el verano disfrutaba con mi familia) hubiera sido la alternativa óptima al transporte unbano de Vigo por aquellos años. Algunas voces se alzaron, como casi siempre pocas, contra la tropelía (Leri, Estevez, con despacho en el Paseo de Alfonso) La empresa adjudicataria, VITRASA, ahí la tenemos todavía en el 2025. Me ahorro comentarios. 

Salvador Beloso no muestra inquina ni resentimientos alrededor de aquellos acontecimientos, es una prosa amable que yo no voy a desvelar. Salvador sube al tranvía tranquilo, sabedor de que algún día habrá de ceder su asiento y marchar con el poniente de la ría viguesa a reposar en alguna furna de las isleñas custodias. 

Leamos y meditemos con el estilo directo, llano, sin afectación ni pedantería, de las líneas del libro de Salvador Beloso, líneas que lo son al tiempo las del Tranvía, dynamis y "elan vital" del vigo de los ensanches y metropolitano que fue naciendo en la centuria pasada del veinte. 

Pasen y lean.

 XUR O'PONTILLÓN 

Castrelos no Tempo da Transición

Era Castrelos todavía unha floresta, boscoso, cunha vexetación tupida en extensos espazos da sua fisionomía, vexetal, o río puña o contrapunto musical, canoro ao das aves, nunha coreografía que compuña unha estampa de maior profundidade agreste. Recordaba da miña infancia aínda non lonxana o canturreo avisado de Gorgorito coa sua estaca e a malleira que levaba a bruxa Ciríaca. Tamén nos veráns os chamados Festivais de España, principalmente noites estivais de programacións teatrais ( José María Rodero e outros), musicais, zarzuelas e ballet clásico ou flamenco, por exemplo Antonio el bailarín. Tamén duas barracas (  unha destas colleraa Arce do PTG ) que abrían próximas ao anfiteatro.

 Cheirume predominante de arcolitos. Castaños de indias. Algunhas familias facían vida campestre comendo e xogando ás cartas. Fontes con auga de mina. Parrulos sobrevoando o Lagares ou aniñando. 

Pois ben, xa teño falado do Pombal ao fondo dos xardíns dentro do Pazo, utilizandoo de buzón da nosa propaganda. Non eramos os únicos. O parque de Castrelos foi lugar de citas, encontros, xuntanzas e paseatas políticas ao aire libre. 

Entre as xuntanzas algunha con Luigi no seu paso pola liga procedente da OMLE. Máis tarde montaría a Taberna Baco na Rúa Cantabria e posteriormente o Café Uf na Rúa Pracer xunto con Paco. Luigi desplegou a sua militancia posterior na esquerda independentista e recordoo nas XUGA ( Xuntas Galegas pola Amnistía).

 Antes desas xuntanzas tiven algún encontro - paseo pra falare de política xenéricamente, pasar ou recoller material. Nalgún caso co membro das xuventudes carrillistas ( XCG) Xosé Luís Ezama o "Gurú", excelente compañeiro de quen xa teño falado. Foi él quen me pasou o contacto con Lucía Cid Cabido, tal ves ela recorde. A cita no bosco de Castrelos. Non houbera acordo político para achegala ás nosas posicións pero conservo o recordo dunha muller intelixente e respectuosa que escoitaba e argumentaba as suas opinións que como dicía non eran coincidentes coas nosas. Penso que non estaba en ERGA pero podía asociala co nacionalismo. A verdade é que parecíame moi ben. Mesmo quedara eu cun aquel de si non levara razón e fora eu quen debera mudar. A miña posición política estaba tomada, había xente comprometida e non foi así. Boa impresión de Lucía e tamén de Ezama. 

Para rematar estas liñas dicir que o anfiteatro de Castrelos foi lugar de axitación, panfletos, berros e bandeiras para reclamar atención sobre movilizacións, primeiro tímidamente, xa no 75 máis visiblemente tomados sectores das gradas polos nacionalistas e algúns outros e a partires do 76 ácratas e grupos diversos, as veces con algaradas e incidentes, en xeral ben aceptados. Os tempos ían mudando.

Casa de Mela

Paréceme ineludible ao recordar os primeiros anos setenta nos medios da militancia viguesa non facer unha parada na casa de Mela nas Avenidas de Vigo, oficialmente Avenida Felipe Sánchez, sublevado ao frente da forza militar viguesa no trinta e seis. Mela fora docente na Academia Muro, vivía coa sua nai nonaxenaria e unha cadela dálmata chamada Lara. Pola casa de Mela, un piso imponente, grande, severo e de altos teitos pasamos moitos. Alí escoitei por primeira vez Radio Tirana, A Pirenaica, que tamén ocasionalmente escoitaba a miña avoa, e outras emisoras de radio que emitían desde o exterior, nalgunha desas escoitamos falar do peche do noso instituto.

 Mela tiña unha idade indefinida, tal vez nos sesenta, era grosa, corpulenta e co cabelo cano,  bebedora de viño barato e tamén brandy. Íamos a unha tenda nun calexon moi estreitiño, que atendía tamén de noite, coa porta pechada, só había que petar e tras escoitar que ías de parte de Mela eras atendido. Fumadora teimosa de cigarros. Ela Ducados, eu Coronas, Partagás e Tiparillos neerlandeses dos barcos da Trasatlántica. Tíñamos feito algunha cea, recordo un polo con cervexa. Por aquela casa pasamos, con maior ou menor asiduidade, que eu poida recordar, Juan Diego Riera, Xurxo Porritt, Alicia Castro Cabaleiro, Alfonso Martínez Jiménez, Eduardo Pahino, Carlos Príncipe, Manuel Campillo, Carlos Meixide, o seu irmán Manolo, Maruxa Cal e a mesma Magdalena Garabatos, onda conocín, tamén xentes do FRAP. 

Non estou certo de se algo argallouse do comando do primeiro de maio no Troncal entre esas paredes pero ben puido ser. Certo que algúns de nós tratamos asuntos das nosas actividades e certo tamén de que se falaba de política e había afinidades contra Franco e o seu réxime de ditadura terrorista.

 Noutros eidos, citar algunhas peculiaridades de Mela, como a sua afección polo esoterismo e as prácticas das psicofonías que quedaban rexistradas nun magnetófon ou o xogo da Güija ( Grafía RAE). O caso é que éstas e outras actividades axudaban a pasalo tempo.

 Xa morto Franco topei con Mela na Rúa González Sierra onde a tenda de motos ANCA, era o ano de 1979, nas vésperas de eu incorporarme ao campamento de Colmenar Viejo en Madrid e despois á Acorazada Brunete. Faloume ben do PSOE, aí tiña postas as suas esperanzas, animándome a ingresar nese partido, ao que vía chamado a gobernar no curto-meio prazo. Non se trabucaba.  Mais coido que non  chegou a poder ver cumprido ese vaticinio da sua sapiencia esotérica e politolóxica. Non duraron moito os seus días. Mela fora apartidaria ou suprapartidiria, nembargantes debe ser destacada a sua membresía na organización Socorro Rojo Internacional, organización antifascista. 

Naquel Vigo do tardofranquismo a hospitalidade de Mela cos que empezabamos a despuntar na rebeldía merece ser recordada e agradecida. Para nós Vigo non sería a mesma cidade solidaria e os nosos recordos estarían mancados do intenso desas vivencias. 

Saúdos saudosos, Camarada!!!