martes, 2 de abril de 2024

Altri: Colonialismo interior

En 1967 Robert Lafont publica " La Revolution Régionaliste" en Éditions Gallimard, París. O libro é traducido ao castelán no 1971, editado por Ariel. O capítulo terceiro do libro desenvolve o concepto de colonialismo interior.

 Xosé Manuel Beiras introduz o concepto, aplicado ao caso galego, no seu libro "O Atraso Económico de Galicia" . O capítulo catro do libro de Lafont leva por título "Conciencia rexional ( dígase nacional, engado eu) e conciencia histórica. No caso galego, a conciencia histórica atinxe a sua integración forzosa e dabondo forzada no denominado EIE, Estado Imperialista Español ( ver Castelao" sodes uns imperialistas fracasados "). 

No caso de ALTRI, topámonos cun proxecto das denominadas economías de enclave, de corte neocolonial, quer dizer que non completa o ciclo productivo de maior valor engadido, exportando o producto a destinos alleos, é suxa e altamente predatoria cos recursos locais, destruindo ou afectando gravemente ás economías xa establecidas no territorio. 

A outra faciana do proxecto ALTRI é o relacionado coa UE, a Unión Europea. Nefeuto, ALTRI pretende instalarse, ao abeiro dos denominados cretos NEX GENERETION, orixinados na crise da COVID ( a extinguirse no 2026, hai unha certa premura no asunto nesta altura ), dos que o oitenta por cento sería transferido e xestionado pola Xunta( de aí supoñemos o interese de que sala o proxecto adiante) e o outro vinte por cen polo Governo do Estado. 

Fondos destinados ao financiamento de proxectos transfronteirizos, entre outros destinatarios coa resiliencia como pano de fondo declarado , ( ALTRI é de orixe portuguesa, expulsada do seu mercado primixenio, por mor duns devastadores lumes, que deron na prohibición de novas prantacións de arcolitos, materia prima indispensábel para unha pasteira). De aí tiramos a consecuencia do efecto perverso das economías subsidiadas. 

Nas tebras, operando como conseguidores ou muñidores uns despachos lobistas, dise, nos que topamos ao lucense Pepe Blanco ( PSOE) e Alfonso Alonso ( PP). Certo que esto sería asunto secundario, o importante é percibir a distancia ou mesmo a oposición entre as intencións declaradas e as consecuencias da pertenza a unha macroestructura que asigna e distribue roles espaciais e de xeografía humana. A nós, ESPAZO COLONIAL.

miércoles, 27 de marzo de 2024

Eva Lareo, arte en vena

Desde aquellos tiempos en que , años veinte del pasado siglo, Toribio, procedente de Sanzoles, tierras zamoranas, cogiera el traspaso de un negocio de vinos y viandas, previo haberse dedicado a lo que hoy sería oficio de taxista con el alquiler de un coche de punto de tracción de sangre, y abriera las puertas de Casa Toribio, evolucionando hasta el momento que pasó a llamarse popularmente Taberna La Viuda, regentada por doña Amparo y después Maruja y Adolfo ( Fito) ha pasado mucha agua Urzaiz abajo, para mezclar dulce y salado, pluviales y mar.

 Así también, por La Viuda, muchas gentes de las barriadas viguesas y otras venidas de las variadas y multiformes geografías gallegas. Junto a trabajadores industriales, otros de la bohemia artística, destacadamente de las artes plásticas, señalando ahora a tres que fueron habituales y amigos de la casa, compartidos con la Taberna Eligio y en algún caso con El Bosque. Cito, Urbano Lugrís, Mario Granell y Xosé Lodeiro.

 Fito Lareo siempre tuvo buen entendimiento del Arte, fue aficionado a la lectura y  conversador muy entretenido. La Viuda y Eligio estaban en los bajos de El Pueblo Gallego y por allí paraban Castroviejo y Cunqueiro. 

Volviendo sobre la plástica una pequeña pinacoteca expuesta en la Viuda atestiguó en su momento la querencia por este Arte. A la entrada a mano derecha un retrato de doña Amparo, obra de, dudo, si Xosé Guillermo o Antonio Palacios. Al fondo colgaban cuadros también de Tomé, Sucasas, Monroy, Eiravella, Mantecón, Lodeiro, entre otros. Por allí hacía su entrada al igual que en El Eligio el marchante alemán Manfred. 

En la casa familiar de Couso, Cangas, unos penedos decorados con peixes de colores por Mario Granell. En esos tiempos el hijo menor de Fito y Maruja, Miguel, todavía adolescente, a la vuelta del artista y su esposa Oliva e hija, establece una entrañable relación con el pintor, manifestando inclinación por el dibujo y la pintura. 

Hoy, transcurrida alguna década, Eva Lareo, alumna de Bellas Artes en Pontevedra cuelga su primera Exposición en la Galería Tangram de la ciudad del Lérez. Con estos antecedentes familiares y su formación en la Escuela pontevedresa podemos atrevernos con la afirmación de Arte en vena o como ella misma dice desde adentro, o personalísimamente " dentro de mi". 

viernes, 22 de marzo de 2024

Óscar Lomba Álvarez

Conocín a Óscar a miña volta á cidade viguesa após catorce anos de ausencia, con breves estancias pola miña banda. Foi na consulta do doutor pediatra, o que fora Alcalde de Vigo, Carlos González Príncipe, vello camarada dos tempos da clandestinldade, cando ele estudaba en Pamplona, eu todavía era alumno de secundaria. 

A miña visita tiña por obxecto recabar apoios, sinaturas e outros, a prol dun paseo á beira do río Lagares, en honra ao matemático Rufo Pérez, nacionalista de esquerdas e gran docente. O obxectivo acadouse xusto no primeiro cabodano do seu pasamento. Tal meritorio propósito propiciou inopinadamente o encontro con Óscar, como dicía.

 Andando o tempo, co transcorrer dos anos, callaría nunha nova amizade e colaboracións, como, entre outras, a creación de NOFU, Asociaciones no Ollo do Furacán, a colaboración na organización de actos co cura obreiro Bieito Santos (SJ), da Asociación Fernando Hoyos e con Bernardino Crego do Centro Portugués. 

Con Óscar teño mantido frecuentes conversas arredor de numerosas lecturas e autores, podendo comprobar o seu extenso coñecimento de materias, sendo ámbolosdous amigos de publicar escritos de divulgación inspirados non confesamente nalgunhas desas lecturas, mesmo tenme agasallado con libros que na miña pelerinaxe foran quedando no faiado da memoria, algúns nunha cave parisina. Falo de Foucault, Castoriadis, Deleuze, Bataille, Barthes, Sartre, Bourdieu, De Beauvoir, Grillet, Renan, entre outros. 

Acompaña a afección polas lecturas e as reflexións outra paixón común, a  implicación política, na esquerda, dende moi novos. Neste punto e seguido teño que facer unha aclaración, Óscar Lomba é cáseque dez anos máis novo ca min. El é un militante dos primeiros oitenta, eu un militante dos primeiros setenta. Pero a mesma pulsión política. 

Hoxe a indomeñable vocación política de Lomba exprésase na sua militancia en Podemos, non nos tempos de bonanza cando había votos e cargos senón no 2024 cando o sol do deserto racha as pedras. 

Moita sorte e azos, amigo Óscar, nesta singladura e boa arribada nas próximas europeas. Santé e Republique Galicien nunha Europa Confederal. 

jueves, 14 de marzo de 2024

Da liturxia en Galego

Onte estiven na inauguración da exposición 55 anos da liturxia en galego (1969-2024) que se mostra na igrexa do Sagrado Corazón na rúa Rosalía de Castro en Vigo. O acto estaba aberto a quen quixera asistir, iniciando cos cánticos duns cativos con acompañamento de guitarra e guiados pola muller que faría de mestra de cerimonias no transcurso da inauguración. 

Entre os intervintes os representantes, por orde de intervención, do vicepresidente da Editorial SEPT, Silvestre, quen tivo un recordo para Francisco Domínguez, presidente de SEPT, quen non poido asistir por motivos de saúde. A continuación falarían Víctor F. Freixanes, presidente da RAG, Valentín García, secretario xeral de política lingüística e para rematar Luís Quinteiro, bispo da diócese de Tui-Vigo. 

Alén estes datos introdutorios, agora as datas. O Concilio Vaticano II a finais do ano 1963 aproba o uso das chamadas línguas vernáculas na liturxia, ata ese momento o latín era a única língua de celebración. Con Paulo VI danse as primeiras autorizacións que empezan a desenvolverse dende xaneiro de 1965, ficando excluído o galego por causa de carecer de textos litúrxicos na propia fala. A exclusión do galego fai reaxir a variados sectores de opinión do momento  que dirixen as suas demandas  a prol do idioma ó cardeal Quiroga Palacios. 

O 25 de Xullo de 1965, Ano Xacobeo, o crego ( S. J.) Seixas Subirá celebra a misa por Rosalía en San Domingos de Bonaval en galego, primeira en celebrarse na nosa fala con autorización eclesiástica. En 1968 SEPT publica o misal, traducido por Morente, Espiña, Estraviz e Vidán, resultando fundamental para a aprobación da liturxia en galego. 

Eiquí deteño o meu paso, cunha engádega sobre a situación actual, extraída como algúns dos datos anteriormente relatados do breve manual que acompaña a Exposición. Cito: " En 1989 só o 7 por cento das misas dominicais en Galicia se celebraban en galego e só había algunha misa en galego no 14 por cento das parroquias". 

Hoxe, no 2024, coido que coas igrexas meio valeiradas e o clero autóctono avellentado e sen apenas reposición e un ecosistema lingüístico, fora da contorna dixital, desgaleguizado, extensiva e intensivamente no medio urbán,  coido, digo , que a situación presente non sexa mellor que ha 30 anos. 

lunes, 1 de enero de 2024

La Guinda74

Vengo de la chocolatería y churrería Que Churros, aquí en la calle del Carmen, frente al Hostal del mismo nombre, estos otrora campos o veigas del Carmen, predios cercanos al arcano de mi ascendencia materna en Castreliños. 

Para mi cruzar la Gran Vía es cruzar el Mississipipi o algo así, un parteaguas que me transporta a las capas freáticas del caudaloso río Lagares, caudaloso en recuerdos de paseatas por sus riberas y aledaños en compañía de mis perras Kimba y Pitusa, bautizadas por mi hermana, allá finales de los setenta. 

Y decía que vengo del Que Churros de cumplir el precepto anual de comulgar con chocolate y churros en el alborear del Año Nuevo, tan nuevo y viejo como todos los otros, los que fueron y los que vendrán, si llegan. 

Y es así que mi imaginación o memoría fabulista y fabulada o ideada me transporta a mi primer chocolate con churros de madrugada, 1974, aquellas navidades tan familiares, escapado por la puerta trasera de nuestra casa, casa de dos puertas mala es de guardar. Y me encuentro callejeando por Pobladores, La Barroca, San Julián o San Vicente hacia la calle Real y al punto exacto donde se encontraba la Guinda, también llamada La Lechería. Madrugada, en esas horas a puerta cerrada, había que llamar, lo hice y permitieron mi entrada sin remilgos a un interior bullicioso. 

Ahora para dar más noticia del local me veo obligado a dejar pasar un par de años, finales del 76, nuevamente callejeando por empinadas calles que ascienden o descienden del mar no infrecuentemente vestidas con ropajes a jirones de humedades neblinosas. Vuelvo a la Guinda ya con un trato más familiar y diurno. La señora América comenta que en su Ferrol natal su familia fuera vecina cercana de los Franco, antes que Franquito fuera todo un generalísimo,  América comentaba de la impronta de la Marina de Guerra, la Armada, en la llamada ciudad departamental. Un ambiente de mar que relata muy diferentes al de Vigo, gentes de la pesca, que calles arriba del Berbes ponen la nota salobre en el ambiente. Pero la señora América prefería hablar de su Ferrol. 

Entre guindas maaceradas y conservadas en licor en grandes frascos de cristal y chocolates a la taza con acompañamiento de una jarrita de leche fría o templada para ir aclarando el chocolate espeso, iban empezando a transcurrir las jornadas de alcoholes y chocolates de mi vida. 

Porque hay que reconocer que un licor de guindas marida muy bien con un chocolate caliente. A ver si alguien se anima y recupera la añeja fórmula de la Guinda. Buen año 2024.

sábado, 30 de diciembre de 2023

El vuelo del Tucán

En esta Galicia de nuestras desdichas y afanes hay ciertos endemismos políticos que son como un andacio, un bucle histórico, que puede pasar desapercibido para los más jóvenes y que tiene como trasfondo la renuncia al país de algunos nacidos entre estas cuatro esquinas verdes con vistas al mar.

 Les cuento. Es recurrente y poco ocurrente aquello de nacer y hacerse políticamente en la incubadora gallega y cuando el huevo eclosiona volar a Madrid para hacer vuelo de retorno en comicios electorales. En Madrid ceban el pollo y vuelta con etiqueta de ex alto cargo, a ver si de este modo deslumbra al votante y le rebatiña el voto de la faltriquera. De estos políticos los hay a derecha e izquierda, no se vayan a pensar.

 En este punto y a parte voy a hacer parada y fonda en el furancho de la izquierda, tan noso, ahora que es tiempo de ellos y de primero unos huevos rotos, como la propia izquierda. Y quién los rompe y devora avistándose votaciones para el 18 de febrero de este año 2024 que amanece en nuestra querida tierra gallega?. Sin mayor dilación y entrándole por derecho a la faena, algunos reexpedidos que sin valor probatorio alguno dicen sumar. Una suma que resta y divide, los náufragos que dejo la marea en la playa. Confían en la amnesia política del votante de izquierda.

 Hay una tendencia consolidada en sectores de la izquierda a la autofagia, a devorarse a sí misma, sin esperar a que Cronos haga su trabajo por consunción. Ese tipo de izquierda se divide y multiplica por metástasis ( ahora si, la contradicción) enfermando el cuerpo huesped y sano. 

Advertencia: la mayoría de las denominaciones de confluencias, uniones, reunificaciones y así son escisiones, más bien motivadas por egos y luchas de poder que  por cuestionamientos o contenidos programáticos, que además acostumbran a esconder con bastante maestría. 

En Galicia no es necesario, al contario, añadir más actores a la escena electoral y además a toda prisa. Hay fuerzas en la izquierda que trabajan todo el año y desde muchos años, décadas, en todos los frentes sociales, lingüísticos y políticos, fuerzas con el "centro di gravitá permanente" ( Battiato 😉) en el país, fuerzas soberanistas de izquierda.

 Así que finalmente el tucán devienen en cuco y no derrota a la gaviota. Clase de ornitología política. Y por último sumar no es un tucán, es un ornitorrinco, carne infrecuente en los furanchos.

lunes, 25 de diciembre de 2023

Carlos Oroza

Era por finales de los setenta en Madrid cuando Jorge Cuña, también poeta, interesante la lectura de Moloch, " Tierra, madre, sexo, tumba", hijo del autor de Fabulario Novo, me presentó a Carlos Oroza . Jorge y yo puestos de absenta, Carlos no.

 Evocación de los poetas simbolistas franceses, perorata sobre la relación borrascosa entre Paul Verlaine y Arthur Rimbaud, digresiones o excursus sobre la homosexualidad, que de aquella parecía conducta transgresora. De qué?.Nos respondíamos, de la moral judeocristiana, ingenuamente convencidos, con un aire de autojustificación, a mi parecer actual. Eso de poner más énfasis en la biografía del autor que en su obra, que si éste abusará del alcohol, otro consumiera droguería o era homosexual o el pack al completo y si lo reflejaban en su obra una maravilla. En fin, la literaturas que viene de la vida y no de la literatura, otro tópico literario. 

Walt Wihtman, sus Hojas de Hierba, muy presente en Oroza, la " beat generation", que si Kerouac, Howl ( Aullido) de Ginsberg. Las ediciones de Star Books de algunos de estos títulos y otros del llamado under o contracultura, donde pudimos abrevar nuestra curiosidad algún año antes. Cumplimentadas estas presentaciones matritenses me vengo a los ochentas en Vigo. 

Ahora estamos en el Paraninfo del instituto Santa Irene. El Colegios Oficial de Doctores y Licenciados de Pontevedra, encabezado por el catedrático de filosofía Leonides de Carlos y Ardanaz, organiza unas veladas poéticas. Entre los participantes Carlos Oroza. Nunca antes lo había visto y escuchado sobre un escenario, en un recital, pero si había escuchado recitar en público, por ejemplo en Santiago, París o Madrid. Sorprendente, ni antes ni después igual ni tan siquiera igual a sí mismo, el poema hecho cuerpo, no el cuerpo en el poema, como hacen otros, que por nombrar creen tener un poema materialista.

 Espectacular Oroza, felino, iba y venía por la sala del Paraninfo del Santa Irene con el poema en gesticulación casi acrobática, circense, acompañado de ritmos, atlético y ascético con físico enjuto, enérgico y energético. El poema no era leído, no había papeles, letra, era palabra, respiración pulmonar, exhalación viva como el mismo poeta, las imágenes eran música. La plasticidad de la palabra y la sonoridad, casi poco importaba lo que dijera, eras golpeado sin más. 

A partir de ahí con el transcurrir de los años muchos encuentros y algunos paseos. Los encuentros grupales, fuera en El Capitán, de Jaime o El Eligió, sobre todo en el tiempo de Carlos, aquí en Vigo, o en El Derby en Santiago, en Pontevedra en las  Carabelas, Casa Digna, por As Cobaceiras, o cualquier otro recanto.

Le gustaba el tendido de Sol, no el de Sombra en el paseo, me decía que estaba conectado. Se burlaba de los que él llamaba poetas profesores, decía de ellos que iban en fin de semana a comprarlo cien gramos de amargura para el poema.

 Era un Antroido de los ochenta, Plaza de la Constitución de Vigo, Oroza debía dar el pregón inaugural, nos encontrábamos tomando unos vinos en su compañía, desde el balcón del que fuera consistorio se le reclamaba para el pregón. Oroza entre el gentío ignorando la llamada. Así era por aquéllos años. Además un poeta- rapsoda inmenso. 

Probablemente la última vez que lo ví fue en unas Navidades como éstas, me encontraba en compañía de Gonzalo Álvarez García, delante del Carballo, junto Príncipe. Nos acercamos a saludarle, cruzamos unas palabras, Oroza con el cigarrillo en la mano, Gonzalo junto a él y les saqué una foto con el móvil. No hubo más. Para mí, de Madrid al Carballo, fin de trayecto. 

Actualmente, todos sabemos de la existencia de una Fundación que lleva su nombre en nuestra ciudad viguesa, con una programación anual densa, variada y de calidad, timoneada por Xabier Romero. Carlos Oroza, un importante patrimonio y legado cultural de Vigo, que también se proyecta internacionalmente en unos Premios literarios con su nombre.Un renovado Vigo de vocación trasatlántica con aquellos barcos de pasaje del pasado siglo y ahora barcos imaginarios de versos, rimas y ritmos, versos de ida y vuelta. Oroza, Cabalum, esa manía tipográfica suya de edición horizontal del poema. Verso ancho, decía.