lunes, 30 de noviembre de 2020

Cabodano de Germán Luaces e as Illas de fondo

Escribo con torpeza e atrevimento estas liñas sobre alguén do que teño un coñecemento indirecto, achegado por unha miña amiga que chamarei Ara.

 Ela contoume un día que na súa chegada a Vigo, saíndo unha madrugada do bar Baiona, descubrira as Illas e namorara delas e ficara aquí ata hoxe. Nelas co transcorrer do tempo coñecerá a Germán Luaces e na compaña deste e do que será o seu home, Lolo, pasará longas estadías de convivio felicísimas.

 Farán das Illas o seu fogar. 

Pero tamén o tempo pasará a súa gadaña e cortará os fíos vitais, neste caso de Germán, un día coma hoxe, 30 de Novembro, do ano dezaoito. 

O Faro de Vigo deu conta do seu pasamento coa prosa lírica e sentida, un laio rebelde contra a imposibildade da morte pero ao tempo certa, asinada pola amiga de Germán, Aránzazu Luna. Así, sen máis, co único e suficiente título de amiga, pois ela non llo dá a calquera. 

Germán Luaces, ele tamén lúa nas súas tres primeiras letras do primeiro apelido, é glosado como persoa de grande xenerosidade e doante de acollida ao tempo que derradeiro habitante permanente nas Illas, por necesidade e vocación, o que ven dar no mesmo.

 Dise que o seu pai, capitán da mariña, estivera ó fronte do buque Campaláns, suministrador de combustible á navegación. Aí tamén traballara o pai dos meus amigos Ruinervo, malagueño de adopción viguesa. 

Tralo soterramento de Germán no cimeterio de Cíes pídeselle un espazo para o recordo que leve o seu nome e que reiteramos. 

Hoxe é día de loito e algúns corazóns latexan con forza batendo contra os cons das illas, provocando xerfas e ventos que ululan o nome de German coma un berro de raiba e liberdade.

 Este é un artigo lapidario co nome de German insculpido na pedra e agora mollado en tinta.

domingo, 22 de noviembre de 2020

Foz e Galiza coma Suxeito político

Teño nas miñas mans o enciclopédico libro de Luis Gonçales Blasco "Foz" encol da política e a organización exterior da UPG dende 1964 ata 1986. O libro foi editado por Laiovento no 2012 e supera as novecentas páxinas sob a normativa lingüística AGAL. 

Foz chegara a París en Outubro de 1968, empregádose tempo máis tarde na Editorial Ruedo Ibérico. Eu coñecino e tratéino a fináis do verán de 1975, mesmo paséi as datas de Nadal dese ano na súa casa, na banlieu de París, en Ivry sur Seine, na compaña de familiares e amigos, lonxe da terra, mais recreando a camaradería proscrita na Galiza territorial. 

O libro que nos ocupa ten diversas utilidades e requiréu dun grande e longo esforzo de xestación. Vai moi ben documentado gráficamente e tamén con anexos e índices que o completan. 

Imposíbel nestas liñas tentar dar conta destas novecentas páxinas nen tan sequer aproximadamente, naturalmente. Pero si podo destacar algunhas liñas ou utilidades. Vóuno facer decontado.

 A liña principal de interese que vou considerar desta obra é que sitúa a Galiza no contexto deses anos novamente nun cadro de Relacións Internacionais, en base aos contactos que se establecen principalmente con bretóns, irlandeses, bascos e cataláns, mais non só, pondo a Galiza coma suxeito político soberán con aspiracións de completo recoñecimento por outros iguais e ante terceiros.

 Esto terá a súa plasmación máis acaída na sinatura da Carta de Brest, da que se rinde contas sobranceiramente no libro. Entre os signatarios a UDB bretona, o Sinn Fein irlandés, Cymru Goch do País de Gales, Luita Occitana e a propria UPG, entre outras organizacións de esquerdas antiimperialistas. 

Outra relación tripartita reflectida no libro a constitúe a de UPG-ETA-PSAN(P), que remata no capítulo oito a exposición e recorrido da obra. Antecedentes e xénese destes dous momentos reseñados hai dabondo neste libro. 

E noutro marco temporal, neste eido do recoñecimento internacional reivindicativo do carácter nacional da Galiza tamén. Noutro chanzo dun nível moito máis universal e anterior, o respaldo que obtén pola Sociedade de Nacións, antecesora da ONU no período de entreguerras, ou pola Komintern. 

En resumo, a aceptación de Galicia na area internacional sempre estivo vencellada a cenarios antiimperialistas e descolonizadores.

 Finalmente, a lectura e consulta deste enorme relatorio, sera de proveito para os interesados nestas materias. A maiores, o libro de Foz ten o valor engadido de que o autor tamén é actor do que relata e moitas son fontes primarias achegadas do proprio arquivo privado a produción desta magna obra. 

Esta parquísima recensión é tan só unha invitación á lectura paciente, mesmo parsimoniosa, que lle cumpre a traballo de tan dilatada e miuda exposición.

viernes, 20 de noviembre de 2020

20N Parisino

En el día de hoy se cumplen 45 años de la muerte del dictador Franco, exaltado a la jefatura del Estado como caudillo de la cruzada por los suyos y puesto en el sitial de unicidad como Generalísimo entre los Generales. 

Veamos, me encontraba en París desde hacía unos meses y tenía 17 años, algunos de mis compañeros estaban en COU o iniciando los estudios universitarios con uno o dos años más que yo. 

Pero había pasado la frontera Irún- Hendaya y me encontraba en el epicentro del exilio antifranquista, cruce de encrucijadas de todos los exilios, frecuentemente enfrentados, incluso irreconciliablemente.

 París, patria involuntariamente adoptante de los signados por la derrota en España, aunque paradójicamente victoriosos en la derrota del nazismo en suelo francés. 

A este exilio postbélico, aún muy numeroso, se sumaba otro de nuevo cuño de los nacidos bajo la dictadura, que desde mediados los sesenta hasta el año mismo de la muerte del dictador habíamos ido llegando. 

Ascendía las escaleras entre una mutitud escupida por una boca de metro, el día vencido, sombras, arriba un quiosco, la portada del vespertino France Soir, anunciaba "Franco, il est mort!". Así lo recuerdo.

 Esa noche y madrugada del 21,  Trocadero, le Quartier Latin, desbordados por masas entusiastas de franceses y latinoamericanos celebraban jubilosos la muerte de Franco. 

Y nosotros?. Había algo que celebrar?, Supondría el fin biológico de Franco el de su régimen?, La monarquía sería el franquismo coronado?. Muchas interrogantes. 

El día de la coronación de Juan Carlos I como jefe del Estado español, en la Place de la Bastille las CRS, Compagnies Republicaines de Securité, nos apalearon miserablemente. Era ministro de los fliks Michel Poniatowski y presidente de la República francesa Giscard D' Estaigne. 

A nadie le importó. 

Era claro, las democracias europeas que habían transigido con el franquismo darían sus avales a Juan Carlos I. El interrogante que formulaba Santiago Carrillo en su libro "Después de Franco, qué?", se iba despejando y la Junta Democrática, creada el año anterior en París y presentada en el verano del 74, con un Franco tromboflebítico, se disolvería como un azucarillo en medio de piruetas de cortejo para hallar acomodo en el posfranquismo, zozobrando en los meandros de una Reforma denominada Transición a la que resulta imposible 45 años después poner fecha de llegada a puerto.

 Y aquella hora incierta de la madrugada del 21 de Noviembre amanecerá para muchos de los concelebrantes con la resaca de una mirada nublada. Y esto apenas dos meses después de los cinco últimos fusilamientos por pena capital que dictara Franco. 

A veces el tiempo histórico se encoge y abre con la rapidez de un acordeón y de los limos históricos se recoge apenas nada.

En fin, París bien vale una misa, se le atribuye a Enrique de Navarra, pretendiente hugonote al reino de Francia.

domingo, 15 de noviembre de 2020

Rosalinda, revista libertaria

Fue Rosalinda una revista de la cual llegaron a aparecer cuatro números a comienzos de los ochenta, tal vez el primero en el transcurso de 1979. Esta trayectoria se interrumpió abruptamente por una acusación de la Fiscalía ante la Sección Primera de la Audiencia Provincial de Pontevedra, con sentencia condenatoria, por delito contra la libertad religiosa, a Manuel Ricardo Caldas Iglesias como autor responsable.

 Como Presidente de la antedicha Sección, Mariano Rajoy Sobredo. La sentencia es de fecha 18 de Marzo de 1983.

 El amigo Manolo Caldas, aunque sin firma, es el autor además del artículo de cierre de este cuarto y último número de Rosalinda, titulado Sociedades Deficitarias.

 Tras estos preliminares de la sentencia que puso fin a la revista mediante golpe judicial pasamos a comentar acerca de sus contenidos y circunstancias. Este número cuatro es practicamente un monográfico para algunos de humor sacrîlego, para otros simplemente crítico de las religiones, incidiendo particularmente en la presencia omnímoda de la Iglesia católica en Santiago de Compostela.

 Ese año de 1982 lo fue jubilar o Año Santo y trajo a Compostela al Papa Wojtila. Ese fue el contexto.

 De otra parte, en cuanto al contenido, destaco la reproducción de un texto de George Bataille, un fragmento de " Historia del Ojo", publicado con anterioridad en la colección "La sonrisa vertical", de la editorial Tusquets. Otros autores citados en las páginas de este número son Paul Verlaine o Ferrer i Guardia, este último, autor de la Escuela Moderna, sobre pedagogía. 

Acerca de la génesis de la revista, se conecta con el ambiente ácrata, y Rosalinda habría sido una bruja gallega, que habelas hailas, propuesta por Galín como cabecera de la revista. La aparición y desaparición de Rosalinda, juntamente con el movimiento de los pisos, para limitar la especulación de los precios de alquiler a costa de la miseria estudiantil, vino a resultar en opinión de muchos el fin del ciclo expansivo de la movilizaciones y de cierta permisividad de las autoridades en los últimos compases de la resaca de la llamada Transición.

 De por medio el 23F del 81, la defenestración de Suárez, la LOAPA con su tentativa de recortes y recentralización, la consumación del atlantismo, con el ingreso en la OTAN impulsado por Calvo Sotelo y así un clima de fin de fiesta.

 En torno a Rosalinda, más o menos, según relato de M. Caldas, pues algunos faltan, Eusebio, Pancho Valle Inclán, Xiao Roel, Botana, Galín. Algunos de estos aparecen acreditados en las fotografías de este número 4 que brevemente reseñamos. 

A partir de Octubre de 1982 la mayoría absoluta de 202 diputados del PSOE en el Congreso preparaba un nuevo tiempo político de un largo recorrido de casi tres lustros ,encadenando mayorías absolutas, salvo las últimas del felipismo. Con retrospectiva histórica que cada uno juzgue. 

Dicen que los libros arden mal y si fuera cierto que Rosalinda fue una bruja gallega, como decía Galín, las brujas tampoco arden bien. Así ,tal vez, perviva el rescoldo libertario de las hogueras y Rosalinda mantenga su vuelo, libre, errático, de tentativa. 

Estas apuradas letras vayan una vez más en memoria de Xiao Roel y del Príncipe Galín, amigo uno del Paseo de Alfonso y de París, el otro.

sábado, 14 de noviembre de 2020

La Gloria, ultramarinos

Allá por los años cincuenta del pasado siglo, en el 53, abre sus puertas en el Paseo de Alfonso número 9, un negocio de ultramarinos finos al tiempo que bar, de nombre La Gloria. 

Diez años después, en 1963, se traslada al número 25 como Alimentación La Gloria. 

Detrás está la familia Bernárdez- Marquina, Pura y Valentín, naturales de Crespos, Ourense. Llegan con tres hijos, Cesar, Manuel y Valentin. En esta ocasión vamos a contar preferentemente la historia de La Gloria a través de uno de estos hermanos si bien los tres y su descendencia trabajaron con denuedo en el negocio familiar, incluso con un camión que visitaba las playas en verano, desde Nigrán hasta O Grove, entre otras. 

La Gloria por aquellos años llegó a labrarse un prestigio por la atención exquisita a sus clientes y la calidad de sus productos. Recordamos las hojas de bacalao cuando entrábamos en este establecimiento, por su excelencia, y la buenísima calidad y presentación de las frutas expuestas. La Gloria llegó a ser un establecimiento, a mayores de los que se denominaban también coloniales, provisionista de buques y más tarde de comedores escolares y hospitales. Una referencia no sólo en el Paseo de Alfonso y contorna sino en Vigo y comarca. En los primeros años, aunando bar y utramarinos, posteriormente netamente alimentación. 

Puede asegurarse que junto al quiosco de Pepe, en la isleta central del Paseo, y la cafetería El Tropical de Juanito, articulaban como pivotes la escena social y comercial desde Elduayen hasta Pi y Margall, Rúa de Santiago, Falperra, Herrería, Barrio del Cura y otro vecindario, a la par que numerosos vigueses de toda procedencia y condición encontraban su espacio de relación con motivo de las visitas a estos establecimientos. 

Hablamos aproximadanente de cuatro décadas, desde los cincuenta hasta finales de los ochenta y aún entrados los noventa. La Gloria echa el cierre, según creo, en el año redondo que marca el 2000.

 Quiero destacar que Nita, mujer de Cesar, ejerció como maestra en la Rúa de Santiago número 1, impulsando muy eficazmente la alfabetización e instruccion de la numerosa prole que por aquellos años tan fecundos llenaban con su alegría los hogares e inundaban las calles de juegos. Nita proseguirá su vocación docente más adelante en otros de enseñanza vigueses. Labor impagable sin duda.

 De todos modos hay un hilo en esta crónica que nos conduce al colegio de los salesianos en la Ronda de don Bosco. Allí estudió Julio Bernárdez, el mayor de los hijos de Cesar y Nita, al que tuve por compañero. También en los salesianos fuimos condiscípulos con los hermanos Salvo, Reigosa, actualmente rector de la Universidad de Vigo,  los también docentes iniversitarios Matías o Luis Miranda. Añado entre las amistades del colegio a Carlos Prado, cuyos padres regentaban el bar el Bosque, muy cerca de la Porta do Sol. 

Señalar que Julio Bernárdez se vinculó al baloncesto en Santiago como jugador y entrenador del Obradoiro, más tarde con el Santa Clara y posteriormente entrenador del Bosco y Celta femenino. 

Un último apunte relaciona La Gloria con el Tropical. Del matrimonio de Valentín, el más joven de los hermanos, con Gloria, surgirá el parentesco con Olguita, prima de Gloria, que llegará a regentar el Tropical. Ahí parece cerrarse el círculo de esta crónica. Pero no, la Historia y las historias siempre permanecen abiertas. 

Volveremos. 

Añado un brindis de gratitud a Purificación Bernárdez, provisionista o proveedora, ella misma, de munición para este artículo.